Gleba to fundament życia

„Pomimo wszelkich naszych ludzkich wysiłków, życie na Ziemi zależy wyłącznie od 30 cm wierzchniej warstwy gleby oraz faktu, że pada deszcz” – tak słynny amerykański publicysta, Paul Harvey, powiedział wiele lat temu. Na deszcz mamy niewielki wpływ, na glebę zdecydowanie większy. Wciąż jednak wiele osób patrząc na glebę nie widzi nic. Podłoże, ziemia, gleba – co za różnica? Wciąż mało osób zdaje sobie sprawę, że jakość gleby ma kluczowe znaczenie dla życia na Ziemii. Obserwowane obecnie na ogromną skalę problemy w rolnictwie czy zieleni miejskiej – urządzonej przez człowieka dla człowieka, wynikają z faktu, że podłoże jest praktycznie martwe. I to my – ludzie – jesteśmy za to odpowiedzialni.

Gleba antropogeniczna

Gleby antropogeniczne to rodzaj gleby, który powstał w wyniku działalności człowieka. Zmianie uległa struktura, skład chemiczny, odczyn i właściwości fizyczne, często poprzez kilkukrotne przerzucanie gleby, dodawanie materiałów organicznych lub nieorganicznych, takich jak odpady budowlane, przemysłowe, czy osady ściekowe. W efekcie, taka gleba jest praktycznie martwa. Zaburzone są procesy pozwalające na jej odbudowę, zanikły mikroorganizmy, grzyby, zwierzęta a jej struktura sprawia, że woda wsiąka w nią w niewielkim stopniu. Taka gleba często występuje w miastach, na osiedlach czy nawet w parkach. Ludzkie upodobanie do uporządkowanej przestrzeni pogłębia problem – koszenie, grabienie, usuwanie martwego drewna – przez te zabiegi „estetyczne” w obrębie gleby nie pojawia się żadna materia organiczna mogąca dostarczyć składników mineralnych i wpłynąć na powolne odrodzenie się naturalnych procesów. To z taką glebą spotykamy się w miastach. W takiej glebie sadzone są nowe drzewa i krzewy, które jeżeli w ogóle się przyjmą, to wegetują walcząc o przetrwanie. Duża część nowych nasadzeń umiera w 1-3 roku od posadzenia. Z tym problemem boryka się praktycznie każde miasto.

Fot. Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Gleby Dolnego Śląska i Sudetów, Cezary Kabała

Zanim wyrośnie „zielone” potrzebna jest inwestycja w „brązowe”

Jakość gleby oraz procesy w niej zachodzące mają fundamentalne znaczenie dla wzrostu i zdrowia roślin. Gleba daje roślinom nie tylko mechaniczne podparcie, ale dostarcza wodę, powietrze oraz składniki odżywcze. Gleba to tętniący życiem świat miliardów mikroorganizmów i organizmów większych, które powiązane są nićmi wzajemnej współpracy. Wszystko to składa się na glebowy organizm. Harmonijne funkcjonowanie tego podziemnego świata świadczy o jakości gleby, żyzności, o jej zdrowiu. Zapewnia stabilność wielu niezbędnych dla życia cykli w przyrodzie, co ma bezpośredni wpływ na stan środowiska naturalnego i zdrowie wszystkich organizmów.

Przywrócenie życia biologicznego w glebie oraz dostarczenie odpowiednich proporcji materii organicznej i składników mineralnych jest jedną z podstaw w metodzie Miyawaki. Zmiana struktury gleby na głębokość 1 m, dodawanie naturalnych substancji, jak kompost, słoma, jesienne liście, zrębka drewniania – zastosowane w odpowiednich proporcjach – zapewniają przywrócenie tak ważnego życia i procesów glebotwórczych. Wsparcie bakterii i grzybów mikoryzowych wyselekcjonowanych z polskich lasów i puszcz oraz dodatek kwasów humusowych daje nam pewność, że nasze mikroLasy będą zdrowo wzrastać, będą odporne na choroby i niekorzystne warunki służąc ludziom i naturze przez setki lat.

Efekty pracy z glebą obserwujemy w naszych mikroLasach. Posadzone jesienią 2023 bez żadnego uszczerbku przetrwały tegoroczną suszę. Regularnie kontrolowana wilgotność gleby, obserwacja przyrostów oraz jakości i zdrowia roślin a także obserwacja wziewającej się roślinności jednoznacznie potwierdza, że gleba przygotowana zgodnie z metodą Miyawaki GWARANTUJE roślinom doskonałe warunki wzrostu. Nasi klienci, współpracownicy a nawet sceptycy na własne oczy mogą obserwować skuteczność tej metody. Kolejne wyzwania przed nami – sadzenie mikroLasu na jałowej morenie, sadzenie na odbetonowym gruzowisku, trwają rozmowy o rekultywacji wysypiska śmieci. My wiemy, że Miyawaki w takich warunkach może być jedyną metodą, która zapewni możliwość zbudowania zdrowego siedliska leśnego.

Czy metoda Miyawaki to przyszłość?

Natura to perfekcyjne zaprojektowany system, który nie dostosowuje się do naszych wymagań. To my ludzie mamy obowiązek podglądać te procesy i mądrze adaptować do własnych potrzeb. Tak właśnie działa metoda Miyawaki, a jej walory i skuteczność to absolutna zmiana patrzenia na glebę. Ta zmiana już powoli się dzieje – uprawy permakulturowe, ograniczanie koszenia czy pozostawianie stref z niegrabionymi liśćmi, to krok w kierunku bardziej zrównoważonych terenów zagospodarowanych przez człowieka. I mamy nadzieję, że ten proces będzie nabierał tempa.

Gleba i jej wpływ na rośliny

Oto kilka kluczowych aspektów, które wyjaśniają, jak jakość gleby i procesy w niej zachodzące oddziałują na rośliny:

1. Struktura i przepuszczalność gleby

• Struktura gleby, czyli układ cząsteczek mineralnych i organicznych, wpływa na jej przepuszczalność oraz zdolność do zatrzymywania wody. Gleby o dobrej strukturze mają odpowiednie proporcje przestrzeni powietrznych i kapilarnych, które ułatwiają roślinom dostęp do tlenu oraz wody.
• Gleby zbyt zbite lub zbyt luźne mogą ograniczać wzrost korzeni, przez co rośliny mają utrudniony dostęp do wody i składników odżywczych. Z kolei gleby gliniaste mogą zatrzymywać nadmiar wody, co może prowadzić do gnicia korzeni.

2. Zawartość składników odżywczych

• Gleba jest głównym źródłem podstawowych makro- i mikroelementów niezbędnych do wzrostu roślin, takich jak azot (N), fosfor (P), potas (K), magnez (Mg), wapń (Ca), a także żelazo (Fe), mangan (Mn) i cynk (Zn). Ich dostępność zależy od rodzaju gleby i jej zasobów mineralnych.
• Niedobory składników odżywczych prowadzą do zahamowania wzrostu, chloroz (żółknięcia liści), mniejszej odporności na choroby oraz niższej wydajności plonów. Z kolei nadmiar niektórych składników może być toksyczny dla roślin lub prowadzić do zaburzenia pobierania innych pierwiastków.

3. Organiczna materia glebowa i próchnica

• Materia organiczna, zwłaszcza próchnica, jest kluczowa dla poprawy struktury gleby i zdolności do zatrzymywania wody. W miarę jej rozkładu przez mikroorganizmy uwalniane są związki odżywcze, które są dostępne dla roślin.
• Próchnica wpływa również na zatrzymywanie i powolne uwalnianie składników odżywczych, dzięki czemu rośliny mają dostęp do zasobów w sposób ciągły.

4. Aktywność mikroorganizmów glebowych

• Mikroorganizmy glebowe, takie jak bakterie, grzyby, glony i pierwotniaki, pełnią kluczową rolę w obiegu składników odżywczych. Przykładem są bakterie wiążące azot, które przekształcają azot atmosferyczny w formę przyswajalną dla roślin.
• Mikroorganizmy te pomagają również rozkładać materię organiczną, uwalniając składniki odżywcze. Niektóre grzyby mikoryzowe tworzą symbiozę z korzeniami roślin, co zwiększa powierzchnię korzeni, ułatwiając pobieranie wody i minerałów.

5. Odczyn pH gleby

• pH gleby wpływa na dostępność składników odżywczych dla roślin. Na przykład w glebie o kwaśnym odczynie (niskie pH) pierwiastki takie jak fosfor stają się trudniej przyswajalne, podczas gdy metale ciężkie mogą stawać się bardziej dostępne i toksyczne.
• Rośliny preferują różne wartości pH gleby – większość roślin uprawnych najlepiej rośnie w glebie o pH 6-7, ponieważ w tym zakresie większość składników jest łatwo dostępna.

6. Retencja i przepływ wody

• Gleba wpływa na dostępność wody dla roślin poprzez zdolność do zatrzymywania wilgoci. W zależności od struktury i tekstury gleby (np. gliniasta, piaszczysta, ilasta) woda może być zatrzymywana lub szybko odpływać.
• Dobra jakość gleby pozwala na zatrzymanie wody dostępnej dla korzeni, a jednocześnie zapobiega zalewaniu roślin, co ma szczególne znaczenie w warunkach zmiennego klimatu i okresowych suszy.

7. Zanieczyszczenia i toksyczność gleby

• Zanieczyszczenia gleby, takie jak metale ciężkie, pestycydy czy sole mineralne, mogą być toksyczne dla roślin. Toksyny mogą ograniczać wzrost roślin i obniżać jakość plonów, a także wpływać na bezpieczeństwo żywności.
• Wpływają również na mikroorganizmy glebowe, co może zakłócić procesy biogeochemiczne i naturalny obieg składników odżywczych w glebie.

 

Czas na zmianę patrzenia na otaczające nas zasoby. Gleba i procesy w niej zachodzące są jak żywy organizm – traktowany z odpowiednim szacunkiem i troską ma szansę funkcjonować w swoim naturalnym rytmie dając innym organizmom oraz ludziom zasoby do harmonijnego funkcjonowania.